Ահա՛, մի բարձր բեմահարթակի թե կամրջի վրա կանգնած է երջանիկ զույգը. սրանց շուրջը ու ներքևում կա նույնքան երջանիկ մի մեծ հասարակություն` քաղաքական, հասարակական գործիչներ, բարձր խավի ներկայացուցիչներ, հարազատներ, ծնողներ, բարեկամներ, լրագրողներ։

1826 թ. հուլիսի 8-ին Կ. Պոլսում սարսափելի հրդեհից հետո, երբ մոխրակույտի վերածվեց նաև փայտաշեն հայոց Մայր եկեղեցին՝ Գում-Գաբու թաղամասում, և հավատավոր ժողովուրդը զրկվեց հոգևոր պատվարից, այդ օրվանից պատրիարքի, ամիրաների, մտավորականների, հասարակ մարդկանց միակ փափագն էր այրված եկեղեցու տեղում Աստծո նոր, քարակերտ տաճար կառուցելը: Սակայն

Ընդամենը մի կարճ բառ, բայց այնքան սահմռկեցուցիչ, որ մարդ արարածն աշխատում է քիչ օգտագործել այս բառը, քանի որ իր հոգու անիմանալի կապերով, մահվան վարագույրից հետո պիտի այս կերպ, թե այն կերպ դժոխքի սարսափն ապրի, քանզի մեղավոր է ի ծնե, չնայած մարդասեր Աստված ամեն բան արել է, որ Իրեն փնտրողն ու հավատացողը չհամտեսի դժոխքի դառնությունը:

Ծննդյան տոներին սպասելով` մարդկային սիրտը լցվում է հանդիսավոր ուրախությամբ, ինչը տեղ չի թողնում երկրային առտնին հոգսերի համար։ Տիեզերքը և աստղերը, մարդիկ երկրի վրա, հրեշտակները երկնքում մեծարում-գովերգում են մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի հրաշափառ ծնունդը, Ով մեզ փրկության հույս է բերել։ Իսկ մե՞նք։ Արդյո՞ք պատրաստ ենք հանդիպմանը ծնվող Քրիստոսի հետ։

Ըստ Մալխասյանցի բառարանի՝ «տեսանողներ» կոչվում են ապագան կամ անտեսանելի բաները տեսնողները, նաև մարգարեները։ Այս մարդկանց մասին կան բազմաթիվ վկայություններ Հին ու Նոր կտակարաններում, չնայած Նորում ավելի քիչ են գրում մարգարեների մասին, բայց դա դեռևս չի նշանակում (ինչպես որ շատերն են կարծում), թե այդպիսիները դադարել են գոյություն ունենալուց, մանավանդ Պողոս առաքյալը գրել է. «Մի՛ մարեք Հոգին, մի արհամարհեք մարգարեությունները, քննեցե՛ք ամեն բան, բարին ամո՛ւր պահեք, հեռո՛ւ մնացեք բոլոր չար բաներից» (Ա Թեսաղոն. 5.20)։

Հիմա արդեն թե՛ Եվրոպայում, թե՛ աշխարհի այլ տարածաշրջաններում լրատվամիջոցներն ավելի ու ավելի հաճախ են գրում այն մասին, որ Արևմուտքում իսկական պատերազմ է սանձազերծվել ընդդեմ... քրիստոնեության։ Այդ պատերազմը, օրինակ, Ռուսաստանում բորբոքելու փորձը (Pussy Riot-ի հետ կապված սկանդալը) առայժմ չի հաջողվում։ ՌԴ Պետդումայի միջազգային գործերի կոմիտեի նախագահ Ալեքսեյ Պուշկովը Twitter-ի իր էջում օրերս գրել է. «Անգլիայից մինչև Նորվեգիա հալածում են քրիստոնյաներին. մարդիկ աշխատանքից հեռացվում են խաչ կրելու համար։

ՈՒղղափառ արևելյան եկեղեցին քավարան՝ «պուրգատորիուս», բառը թարգմանեց «չիստիլիշչե», որը նշանակում է սրբարան կամ մաքրարան: ՈՒղղափառ եկեղեցին, չնայած չորդեգրեց քավարանի կաթոլիկական դոգմատիկ մոտեցումները, բայց և այնպես ընդունեց հոգիների հետմահու վիճակների այնպիսի ուսմունք, որն իր հիմքերում աղերսվում է արևելյանի հետ։ Օրինակ, ըստ ուղղափառների, հոգիները մահվանից հետո օգնության կարիք ունեն, այդ պատճառով եկեղեցին աղոթում է նրանց «կամա թե ակամա մեղքերի» թողության համար, այն հույսով, որ այն կմեղմացնի նրանց տանջանքները և ազատություն կշնորհի ի վերջո։

Սուվորով, Կուտուզով, Բեռնս, Մոցարտ, Պուշկին, Օսկար ՈՒայլդ, Ռուսաստանի կայսր Ալեքսանդր Առաջին, Կարլ Մարքս, Լև Տրոցկի, Վոլտեր, Գյոթե, Հայդն, Ռադիշչև... Որքան էլ տարօրինակ լինի, այս մարդկանց կենսագրություններում կա ընդհանուր մի բան, որ միավորում է նրանց։ Նրանք բոլորը եղել են մասոնական օթյակների անդամներ։

Խոսելու ենք մի թեմայի մասին, ինչը, կարելի է ասել, առաքելահիմն բոլոր եկեղեցիների «միստիկ գարշապարն» է, քանզի դրա պատճառով լուրջ տարաձայնություններ են առաջացել նրանց միջև։ Եվ Հայ առաքելական եկեղեցու յուրաքանչյուր գիտակից քրիստոնյա անշուշտ կասի, որ ո՛չ, քավարան չկա, քանի որ մեր վարդապետությունը այդ մասին ոչինչ չի ասում: Բայց մենք փորձենք այդ բառի հոգևոր շերտերը ներթափանցել, քանի որ այն կարևոր է լինելու թե՛ մեր անցած, գնացած ննջեցյալ հարազատների համար, և թե մեզ՝ դեռևս անդինին պատրաստվող հոգիներիս համար:

Մտասևեռումն իմ մեջ վաղուց ու անընդհատ կար, պարզապես հարմար պահի էի սպասում: Եթե որոնման տենդում էլ չէի, գոնե առիթը ձեռքիցս բաց չէի թողնելու: Այդ մեկը` հաստատ: Անկման, մարդու անկման տապալող թափը իր մեջ մի ստվերոտ, թանձր շերտ ունի, որից դենը մարդու մտքերը շաղվում են: ՈՒ տակը մնում է գայթակղությունը, վարագույրի փեշը հետ տանելու գայթակղությունը, գոնե մեկ կենսագրությամբ պարագծված սահմաններում մտովի մասնակիցը դառնալու չարաղետ վայրէջքի: Որովհետև երևույթը սրվում է օր օրի, ատամի սուր ցավի պես ուղեղիդ միջով անցնում, խփում է սրտիդ: ՈՒ հարցը կախվում է օդում` ի՞նչ եղավ, ի՞նչ պատահեց, որ մեր կողքին այսքան շատացան թափառական, անտուն մարդիկ, ինչպե՞ս պատահեց, որ այսպես հեշտացավ մարդու անկումը: Ահա և իմ մտասևեռումը, որ, նախախնամության կամոք, վերջապես գտավ իր թիրախին: